Jak napisać esej? Wskazówki i przykłady

Esej to niewątpliwie jedna z najtrudniejszych form wypowiedzi. Wymaga od autora dobrej znajomości tematu, o którym pisze, wnikliwości i lekkiego pióra. Dla wszystkich, którzy muszą lub chcą zmierzyć się z tą formą, w tym artykule zebraliśmy najważniejsze informacje na temat eseju. Jak go napisać? W naszym poradniku znajdziecie odpowiedź na to pytanie!

Zacznijmy przekornie od tego, czym esej nie jest. Nie jest rozprawą naukową, więc autor nie musi wyczerpywać tematu i wyciągać wniosków. Nie jest opowiadaniem, bo nie znajdziemy w nim fikcyjnego świata. Nie jest też rozprawką, czyli autor nie musi nikogo przekonywać do swoich racji.

Jak napisać rozprawkę? Przeczytacie o tym w artykule Jak napisać rozprawkę? Wskazówki i przykłady.

Kto wymyślił takie dziwo? Przyjmuje się, że jego twórcami byli Francis Bacon i Michel de Montaigne, dwaj filozofowie z XVI wieku. To ich szkice uznawane są za pierwsze nowożytne przykłady eseju. Jeśli nadal chcecie zmierzyć się z tą formą wypowiedzi, koniecznie przeczytajcie artykuł do końca.

Co to jest esej? Jak napisać esej?

Esej (inaczej szkic) to rozważania, w których autor prezentuje swoje subiektywne przemyślenia na dany temat. Mogą one dotyczyć zagadnień filozoficznych, etycznych, estetycznych, przyrodniczych czy literackich. Piszący zarysowuje temat, a potem na swój własny sposób interpretuje zjawisko lub problem, o którym snuje rozważania.

Jaki powinien być esej?

1Subiektywny – przedstawiacie w nim własny punkt widzenia, swoje przemyślenia i interpretacje.

2Bazujący na skojarzeniach – prowadzicie czytelnika tropem swoich myśli, zaskakujecie go skojarzeniami, skrótami myślowymi, zestawianiem pojęć na zasadzie podobieństwa lub przeciwieństwa.

3Skłaniający do refleksji – Waszym zadaniem jest sprowokowanie czytelnika albo zachęcenie go do samodzielnego przemyślenia tematu i wyciągnięcia wniosków.

4Kunsztowny i przemyślany – pokazujecie w nim, że jesteście mistrzami słowa, dbacie o styl i formę wypowiedzi, sięgacie po różne środki stylistyczne.

5O swobodnej kompozycji – niespieszne rozważania, dygresje i nawiązania mają sprawić, że czytelnik będzie podążał tropem Waszych myśli. Nie musicie trzymać się trójdzielnej kompozycji wstęp – rozwinięcie – zakończenie, tylko możecie swobodnie przechodzić od skojarzenia do skojarzenia, od tematu do tematu.

Jaki napisać esej?

Już się zapewne domyślacie, że wcale nie jest łatwo napisać esej. Jak możecie sobie pomóc? Oto kilka dobrych rad.

1Zanim zaczniecie, spiszcie wszystkie skojarzenia, które przychodzą Wam do głowy w związku z tematem, jaki chcecie poruszyć.

2Warto przygotować sobie cytaty lub złote myśli, które wpleciecie w tekst.

3Zastanówcie się, do jakich tekstów kultury nawiążecie w swoich rozważaniach. Możecie sięgnąć do literatury, filmu, muzyki lub malarstwa. Uwaga: nie streszczajcie utworów literackich czy filmów.

4Kontekstem Waszych rozważań mogą być zjawiska społeczne i wydarzenia kulturalne. Możecie wykorzystać anegdoty, przykłady z życia lub wspomnienia.

5Używajcie języka literackiego. Esej to forma wypowiedzi, w której autor musi pochwalić się, jak sprawnie operuje słowem. Tutaj treść i forma są równie ważne.

6Piszcie w pierwszej osobie liczby pojedynczej, czyli jako „ja”. Wyraźnie zaznaczcie swoje stanowisko wobec opisywanego tematu.

7Bądźcie oryginalni – Waszym zadaniem jest zaskoczenie, zadziwienie i zainspirowanie czytelnika. Sięgnijcie po metafory, porównania, pytania retoryczne.

9Pozostawcie niektóre kwestie nierozstrzygnięte, zostawcie czytelnika z jakimś pytaniem.

8Unikajcie typowych dla rozprawki sformułowań typu: we wstępie omówię, następnie przejdę do tematu, kolejnym moim argumentem jest, podsumowując itd.

10I najważniejsze: otwórzcie umysł i pozwólcie swoim myślom płynąć swobodnie.

Esej – przykłady

Co jeszcze może pomóc w napisaniu eseju? Trzeba sprawdzić, jak robią to mistrzowie. Dobre praktyki możecie podpatrzeć w takich zbiorach esejów, jak:

A na koniec, ku inspiracji, początek eseju Wspomnienia z Valois ze zbioru Zbigniewa Herberta Barbarzyńca w ogrodzie:

Nie wiem, dlaczego Polacy, naród przecież ruchliwy, a już przez historię nieco przesadnie zachęcany do dyslokacji, przyjeżdżając do Paryża, wpadają w rodzaj drętwej kontemplacji. Miasto oczywiście piękne, ale rację chyba mają ci, którzy mówią, że prawdziwa Francja przenosi się coraz bardziej poza jego bramy.
Warto tedy zrobić nie tylko tradycyjną wycieczkę do Chartres i Wersalu, ale powłóczyć się po mniej znanych uroczych miasteczkach, rozsianych wokół stolicy w promieniu 100 kilometrów, a więc autem pana Hulot można tam dotrzeć za godzinę i pół. Klucz z najpiękniejszych gotyckich katedr. Morierwal, St-Loup-de-Naud dla tych, którzy chcą wiedzieć, co to jest romańszczyzna, nie wyjeżdżając do Burgundii czy Prowansji. Ruiny w Les Andelys. Pałace w Compiegne, Fontainebleau, Rambouillet. I lasy, lasy, wspaniałe lasy, gdzie słychać jeszcze róg historii.
Na północ od Paryża – Valois – najstarsza Francja. Dziedziczna ziemia niewielkiego królika Franków, Klodwiga. Z czasem staje się najbardziej cennym hrabstwem i księstwem. Dwukrotnie była domeną braci królewskich i dwukrotnie książęta krwi z Valois zasiadali na tronie. Kraj, gdzie, jak mówi poeta, w ciągu z górą tysiąca lat biło serce Francji.

I tak właśnie mistrz Herbert zaprasza czytelnika w świat swoich rozważań. Teraz czas na Wasze próby. Powodzenia!