Paronimy, czyli słowa mylone, cz. II

W naszym języku występują takie pary słów, których zapis i brzmienie są bardzo podobne, ale wyrazy te przeważnie znaczą zupełnie co innego. Dlatego ich zamiana (często nieświadoma, a nierzadko także bagatelizowana) może skutkować niezrozumieniem ze strony odbiorcy, niekiedy zabawną, a nawet kłopotliwą sytuacją. Jak wystrzegać się pomyłek? Przeczytajcie nasz artykuł! Czas na drugą część przygody z paronimami. Poznajcie kolejne słowa mylone!

Autorytarny i autorytatywny

• Autorytarny – oparty na bezwzględnym posłuszeństwie wobec władzy; narzucający swoją wolę, opinię, wymuszający posłuszeństwo
• Autorytatywny – oparty na autorytecie zapewniającym wiarygodność; również taki, który jest pewny siebie, stanowczy, nieznoszący sprzeciwu

Ktoś posiadający władzę wydaje autorytatywne decyzje. Autorytarny natomiast może być władca, autorytarna może być władza, ale również osobowość. Te paronimy, czyli słowa mylone, odnajdziemy w poniższych przykładach:

Moim zdaniem twój mąż to autorytarny potwór.
Te nieprawdziwe informacje zostały przedstawione w artykule w autorytatywny sposób.

Anomalny i anormalny

• Anomalny – w fizyce, chemii: nietypowy, nieregularny
• Anormalny – odbiegający od normy, od tego, co prawidłowe, zwykłe, normalne

Jedna mała litera, ale wielki krok do bycia zrozumianym. Przykłady:

Pogodowe anomalie sprzyjają pojawianiu się piorunów kulistych.
Nasze warunki życia były anormalne.

Aklimatyzacja i klimatyzacja

• Aklimatyzacja – przystosowywanie się do nowych warunków, nowego otoczenia, nowej sytuacji itp.
• Klimatyzacja – utrzymywanie w pomieszczeniu stałej temperatury i wilgotności; także: urządzenia służące do tego procesu

Aklimatyzacja w nowym miejscu niektórym zajmuje więcej czasu, innym mniej. Ważne jest jednak to, aby pamiętać, że się w danym otoczeniu aklimatyzujemy, a nie klimatyzujemy. ☺

Egzystencjalny i egzystencjalistyczny

• Egzystencjalny – związany z istnieniem, z egzystencją, zwłaszcza zaś
  z podstawowymi potrzebami życiowymi i ich zaspokajaniem
• Egzystencjalistyczny – związany z egzystencjalizmem, kierunkiem filozoficznym
  w XX wieku

Chociaż słowo egzystencjalny również wiąże się z egzystencjalizmem, trudno będzie nie dostrzec ironicznego uśmiechu na twarzy naszego znajomego, któremu oświadczymy, że szukamy leku na nasz ból egzystencjalistyczny. Przy okazji dodajmy, że forma egzystencjonalny jest błędna.

Elektryka i elektronika

• Elektryka – dziedzina nauki i techniki zajmująca się zjawiskami elektrycznymi i ich zastosowaniem; pot. prąd elektryczny, światło
• Elektronika – dziedzina nauki i techniki zajmująca się wykorzystaniem zjawisk związanych z dającym się sterować ruchem elektronów; wydział obejmujący studia z zakresu tej nauki; urządzenia elektroniczne i ich części

Gitara jest elektryczna, bo aby na niej właściwie grać, potrzebny jest nam prąd, ale muzyka – elektroniczna, bo tworzona jest za pomocą elektrofonów elektronicznych (jak na przykład syntezator). Proste? Pewnie, że tak!

Emanować i epatować

• Emanować – wydzielać coś z siebie, promieniować czymś
• Epatować – starać się wprawić kogoś w zdumienie, w podziw, w zachwyt

Z pewnością macie wśród Waszych znajomych osoby, które roztaczają wokół siebie niesamowitą energię, wprost emanują dobrem i ciepłem. Epatowanie to raczej celowa zagrywka, nierzadko przesadzona.

Humanistyczny i humanitarny

• Humanistyczny – związany z humanizmem, prądem filozoficzno-kulturalnym lub z postawą intelektualną i moralną, także z humanistą
• Humanitarny – taki, który przestrzega godności człowieka, ma na względzie jego dobro

Podobno ci, którzy studiują kierunki humanistyczne, nie za dobrze radzą sobie z przedmiotami ścisłymi (oczywiście jest to wierutne kłamstwo), więc ciekawi jesteśmy, z czym radziliby sobie studiujący kierunki humanitarne…

Klauzula i klauzura

• Klauzula – zastrzeżenie, dodatkowy warunek występujący w jakimś dokumencie, umowie, traktacie
• Klauzura – część regulaminu klasztornego z przepisami ograniczającymi kontaktowanie się zakonników z osobami świeckimi spoza klasztoru

Tutaj trzeba bardzo uważać na literówkę, która może się niepostrzeżenie wkraść, całkowicie zmieniając sens wypowiedzi. Dobrze jest też poćwiczyć wyraźną wymowę, tak na wszelki wypadek. ☺

Konserwatorium i konwersatorium

• Konserwatorium – wyższa uczelnia muzyczna
• Konwersatorium – typ zajęć na wyższej uczelni

Jeśli zdarzyło się Wam oznajmić komuś, że właśnie zmierzacie na konserwatorium z angielskiego, i pamiętacie zdziwiony wyraz twarzy tej osoby, to już wiecie, o co chodziło. ☺ Konserwatorium to dziś bardzo rzadko używana w Polsce nazwa wyższej uczelni muzycznej, zastąpiona w większości przez akademie.

Maksymalny i maksymalistyczny

• Maksymalny – największy, jaki może być
• Maksymalistyczny – odpowiadający najwyższym wymaganiom, żądający najwięcej poświęceń

Maksymalny może być wysiłek, zysk, maksymalna jest także temperatura. Maksymalistyczna postawa jest dość ryzykowna, gdyż w zasadzie nie liczy się z realiami.
Analogicznie rzecz ma się z parami wyrazów minimalny i minimalistyczny.

Metoda i metodyka

• Metoda – sposób postępowania w określonej sprawie; sposób badania czegoś
• Metodyka – zespół reguł i zasad opisujących sposoby postępowania w określonej sprawie

W tym szaleństwie jest metoda! – to oczywiście cytat z Hamleta Williama Szekspira. Natomiast jeśli są wśród Was nauczyciele, z pewnością nieraz zetknęliście się z metodyką nauczania danego przedmiotu. To jest właśnie ta różnica. ☺

Ostateczny i ostatni

• Ostateczny – będący końcowym etapem jakiegoś procesu lub działania, takim, którego już nie będzie się zmieniać
• Ostatni – taki, który jest na końcu czegoś, jakiegoś układu w przestrzeni lub czasie

Kiedy następnym razem będziecie sięgać do miski z chipsami, w duchu mówcie sobie, że to już ooooostatni. ☺

Prezencja i prezentacja

• Prezencja – wygląd, powierzchowność, postawa
• Prezentacja – pokazywanie czegoś publicznie

Prezencja związana jest z wyglądem i sposobem zachowania. Prezentacja swego czasu była formą ustnego egzaminu maturalnego z języka polskiego, ale można także dokonać prezentacji osób, które wcześniej się nie poznały.

Technika i technologia

• Technika – sposób wykonywania jakiejś pracy; dział cywilizacji obejmujący środki materialne i sposoby ich wykorzystania w działalności gospodarczej
• Technologia – ogół wiadomości o sposobach i technikach wytwarzania rozmaitych produktów oraz o metodach przetwarzania materiałów

Każdy rzeczownik zakończony na -logia dotyczy pewnej nauki (od starogreckiego logos – słowo, myśl, rozumowanie). Z techniką natomiast możemy się spotkać chociażby przy omówieniu obrazu, ale technika to również swego rodzaju metoda.

To nie koniec! Słów mylonych jest zdecydowanie więcej, dlatego wszystkim, którzy interesują się tym zagadnieniem, polecamy Słownik paronimów, czyli wyrazów mylonych Edwarda Polańskiego i Małgorzaty Kity, o którym mowa była już w pierwszej części tego cyklu:
Efektowny czy efektywny? Bynajmniej czy przynajmniej? – paronimy, czyli wyrazy mylone.

Jeśli zdarzyło Wam się pomylić ze sobą słowa, które nie znalazły się w żadnym z naszych artykułów, zdradźcie nam w komentarzach, jakie to były wyrazy. Które słowa mylone nie zostały ujęte w naszym zestawieniu?