Dlaczego słowo kobieta było obraźliwe dla płci żeńskiej?

Język zmienia się nieustannie. Dawniej słowa uważane za przekleństwa były uznawane za neutralne, a te, które obecnie takie są, były wulgarne lub niemiłe. Dziś na warsztat weźmiemy słowo kobieta, które należy do tej drugiej kategorii. Dlaczego dawniej osoba płci żeńskiej nazwana kobietą mogła czuć się urażona?

„Kobieto, puchu marny!”

„Kobieto, puchu marny!” – słowa Adama Mickiewicza wydają się doskonałym wstępem do rozważań na temat tego słowa. I nie, nie mają nic wspólnego z tą samą kobietą, o której dużo później śpiewała Alicja Majewska. Płeć żeńska kilkaset lat temu zapewne nie zaśpiewałaby, że „być kobietą marzę ciągle, będąc dzieckiem”. Może białogłową czy żoną, ale nie kobietą. A dlaczego? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przyjrzeć się bliżej historii, co właśnie uczynimy.

Kobieta – skąd wzięło się to określenie?

Słownik języka polskiego terminem kobieta określa dorosłego człowieka płci żeńskiej. I właśnie to znaczenie jest nam wszystkim obecnie powszechnie znane. Jednak nie zawsze tak było. W XVI wieku, gdy w materiałach źródłowych pojawiło się ono po raz pierwszy, znaczyło „zajmująca się korytem i chlewem” i było nacechowane pejoratywnie. Powodem były człony, które stworzyły to połączenie. Pierwszy, kob, pochodzi od słowa chlew, natomiast końcówka -ieta wskazuje na rzeczownik rodzaju żeńskiego.

Co, jeśli nie kobieta? To jak mówiono wcześniej?

Słowo kobieta neutralny wydźwięk przybrało dopiero pod koniec XVIII wieku. Wcześniej płeć żeńska miała kilka nazw. Na początku kobietę nazywano po prostu żoną, która była odpowiednikiem określenia płci męskiej, czyli męża. Znaczenie jednak różniło się od tego dzisiejszego, albowiem żoną i mężem nazywano po prostu kobietę i mężczyznę, którzy niekoniecznie byli po ślubie. Do dziś właśnie tą terminologią posługują się inne języki słowiańskie, na przykład język czeski.

Z czasem, gdy zaczęto patrzeć na żonę (kobietę) jako przyszłą matkę, płeć żeńska została nazwana rodzicielką (ta, która urodziła żywe dziecko). Mówiono: „Zawołaj swą rodzicielkę” w znaczeniu „Zawołaj swą matkę”. Pojęcie to co prawda pojawiało się głównie na wsiach, ale również warto o nim wspomnieć w kontekście nazewnictwa kobiet. To określenie do dziś także znajdziemy między innymi w modlitwach, w których pozostał archaiczny język, podobnie jak inne słowo, czyli niewiasta.

W wieku XVII natomiast pojawiło się zapożyczenie z języka francuskiego – dama.

„Żadna dama nie będzie tańczyć sama” – trochę historii

Kobiety pragnęły takiego samego dostępu do poszczególnych praw i przywilejów jak mężczyźni. W XIX wieku coraz częściej zaczęły dochodzić do głosu bojowniczki o prawa kobiet, na przełomie XIX i XX wieku do głosu doszły sufrażystki, walczące o prawo wyborcze dla płci żeńskiej.

W Polsce prawa kobiet zaczęły być nieco bardziej dostrzegane po roku 1918, kiedy to otrzymały prawo głosu. Mimo to do dziś istnieją takie pojęcia jak szklany sufit czy stwierdzenie, że kobiecie nie wypada, ale na pewno płeć żeńska ma znacznie większe możliwości niż kilkaset lat temu.

Pamiętajmy, że etymologia słowa kobieta ma swoją długą i niechlubną historię, ale właśnie dlatego warto o niej mówić.

?