Syreni śpiew – co to znaczy? Wyjaśnienie frazeologizmu i przykłady użycia

Mitologia grecka, choć powstała wieki temu, to miała i nadal ma ogromny wpływ na dzisiejszą kulturę oraz język. Widać to między innymi we współczesnej polszczyźnie, która obfituje w wyrażenia zaczerpnięte z opowieści pochodzących ze starożytnej Hellady. Znajdziemy wśród nich na przykład ciekawy frazeologizm, którym jest syreni śpiew. Co to wyrażenie dokładnie oznacza? Jaka jest jego geneza? Waszą ciekawość zaspokoi lektura niniejszego artykułu.

Syreni śpiew – kim jest syrena?

Kim jest syrena, wie chyba każdy. Jednak warto pamiętać, że wyobrażenie tej mitycznej postaci z biegiem czasu się zmieniało. Obecnie to baśniowa postać pół kobiety, pół ryby lub aby być bardziej precyzyjnym – kobieta, która zamiast nóg ma rybi ogon. Taki wizerunek syreny znajdziemy chociażby w herbach naszych polskich miast: Ustki i Warszawy.

Syreny znamy także z przeróżnych filmów i literatury. W tym miejscu prawdopodobnie wszyscy przywołujemy sobie w pamięci baśń Andersena Mała syrenka oraz jej filmową adaptację autorstwa Walta Disneya, w której syrena jest postacią o miłym, przyjaznym usposobieniu i pięknym wyglądzie. Jednak starożytni mieli nieco odmienne wyobrażenie na temat tych istot.

Syreni śpiew – pochodzenie związku frazeologicznego

Jak pamiętamy ze szkolnych lekcji języka polskiego i historii, według Greków syreny były niebezpiecznymi i przebiegłymi stworzeniami, które wyobrażali sobie jako pół kobiety, pół ptaki. Co do ich aparycji, to źródła są sporne. Jedne podają, że twarze tych stworzeń były piękne, drugie z kolei mówią, że szpetne. Z czasem zaczęto je jednak przedstawiać tak jak znamy je obecnie, jako istoty żyjące w morzu, czyli kobiety z rybimi ogonami właśnie.

Tutaj dochodzimy do pochodzenia wyrażenia syreni śpiew. W poznaniu jego genezy pomoże nam znany ze swojego sprytu i pomysłowości Odyseusz. Ten sam, który wpadł na koncepcję konia trojańskiego.

Otóż miał on spotkać na swojej drodze syreny, gdy po zakończeniu wojny trojańskiej, tułając się to tu, to tam, wracał do swojej rodzinnej Itaki. Pewnego razu jego statek musiał przepłynąć obok wyspy, którą zamieszkiwały syreny. Ostrzeżony wcześniej przez nimfę Kirke, wiedział, że pod żadnym pozorem nie może się zatrzymywać i wysiadać na ląd. W przeciwnym razie zarówno jego, jak i jego załogę czeka zguba.

Syreny bowiem znane były z tego, że wabiły i uwodziły niczego nieświadomych żeglarzy swoim urokliwym, niezwykle pięknym śpiewem, a gdy ci urzeczeni ich słodkim głosem zeszli na wybrzeże, gdzie przebywały syreny, te natychmiast ich zabijały.

Gdy zatem Odyseusz wraz ze swoimi towarzyszami zbliżał się do tego niebezpiecznego miejsca, nakazał najpierw, aby jego załoga zatkała sobie uszy pszczelim woskiem, by nie słyszeć syreniego śpiewu, a tym samym nie dać się skusić do opuszczenia statku, a następnie miał zostać przywiązany do masztu. Sam bowiem chciał usłyszeć syreni śpiew, ale nie dać sobie możliwości zejścia na wyspę. Surowo zabronił także swoim towarzyszom ulec, gdy będzie ich prosił o odwiązanie od okrętowego masztu. Inny powód takiego zachowania wynikał z tego, że tylko w ten sposób można było mieć pewność, że gdy statek minie już to miejsce, to syreni śpiew nie będzie słyszalny, a ludzie bezpieczni.

Syreni śpiew – znaczenie związku frazeologicznego

Na podstawie tej mitologicznej opowieści syrenim śpiewem nazywamy coś, co jednocześnie jest pociągające i zgubne. Określamy w ten sposób wszystkie rzeczy czy też sytuacje, które pozornie wydają się miłe i atrakcyjne, lecz w dłuższej perspektywie nieuchronnie prowadzą do tragedii.

Syreni śpiew – przykłady użycia

Syreni śpiew – odmiana wyrażenia

Przykłady użycia wyrażenia syreni śpiew w literaturze

Płyniemy dalej… A skrzącemi oczy
Patrzy za nami ta piękna niebianka,
Ściga nasz statek po wody przezroczy…
Czyż on jej może przywieść miał kochanka?
Płyniemy dalej w tę głębię promieni,
W której pobrzmiewa zdradny śpiew syreni…

Jan Kasprowicz, Na jeziorach włoskich XII