Co to jest animizacja? Co to jest ożywienie?
Czy wiatr może wyć? Czy drzwi mogą jęczeć? Czy samochód może warczeć, a sumienie gryźć? Oczywiście! Każdy z nas jest w stanie zrozumieć, co nadawca takich komunikatów ma na myśli. Czy wiecie, że w tego typu wyrażeniach została wykorzystana animizacja? Z naszego artykułu dowiecie się, czym jest i w jakim celu się ją stosuje.
Animizacja (ożywienie) – wstęp
Animizacja to inaczej ożywienie. Druga nazwa wyraźnie podpowiada nam, do czego służy ten środek stylistyczny. Można powiedzieć, że animizacja to taka magiczna różdżka, bo za jej pomocą możemy ożywić przedmioty.
Animizacja (ożywienie) – co to jest? Znaczenie wyrazu
Zacznijmy od początku, czyli od definicji. Animizacja to rodzaj metafory. Polega na nadaniu przedmiotom, zjawiskom lub pojęciom cech istot żywych. Pochodzi od łacińskiego słowa anima, czyli ‘dusza’. Gdzie możemy natknąć się na przykłady animizacji? Na pewno w baśniach i opowieściach dla dzieci, literaturze fantastycznej oraz poezji. Ale równie często ożywienie pojawia się w języku potocznym – w związkach frazeologicznych i wyrażeniach używanych na co dzień.
Przykłady animizacji (ożywienia)
Przykłady animizacji (ożywienia) w języku codziennym
- Kogoś gryzie sumienie,
- komuś przebiegła przez głowę myśl,
- nadzieja umarła,
- czas ucieka, płynie, biegnie,
- słońce wstaje,
- zegar się spieszy,
- dzień się budzi,
- temperatura skacze,
- droga biegnie,
- senna atmosfera,
- uśpiony wulkan,
- wyjący alarm,
- żywy kolor.
Specyficznymi rodzajami animizacji są antropomorfizacja i personifikacja. Więcej na ten temat przeczytacie w artykule: Personifikacja. Co by było, gdyby zwierzęta mówiły ludzkim głosem?.
Przykłady animizacji (ożywienia) w baśniach i literaturze fantastycznej
Animizacja to zabieg, który często pojawia się w opowieściach o wydarzeniach magicznych czy nadprzyrodzonych. Przyszedł już Wam do głowy (to też jest animizacja!) jakiś pomysł? Oto kilka naszych przykładów z literatury:
- biegające krzesło w powieści Magiczne drzewo Andrzeja Maleszki,
- Bagaż, czyli poruszający się dzięki małym nóżkom kufer podróżny z cyklu Świat Dysku Terry’ego Pratchetta,
- latający dywan w baśni o Aladynie,
- pożerająca świat Nicość z powieści Niekończąca się opowieść Michaela Endego.
Przykłady animizacji (ożywienia) w wierszach
Po co poetom animizacja? Ożywienie podkreśla wybrane cechy opisywanego przedmiotu lub zjawiska, dodaje dynamiki do malowanego słowem obrazu, a także wyraża emocje podmiotu lirycznego. Oto kilka przykładów animizacji (ożywienia) w poezji:
- „Siekierkowe stworzyszcza i żółte hakowce,
a rozbiegane po polu jak szalone owce.Z dala na to patrzyli trójkątowie smutni,
a z wybrzeży rozbrzmiewał wrzask stubarwnej kłótni”.
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Dywan perski
- „I będę patrzał, jak maki i szczawie
Mdleją, ciał naszych odurzone wonią”.
Bolesław Leśmian, W polu
- „Ot, młodziutki deszczyk, fruwające kropki,
Co by strasznie chciały być dorosłym deszczem”.
Julian Tuwim, Kapuśniaczek
- „Mirt się wspina, fuksja słania”.
Janina Porazińska, Coś przygrywa
- „Wicher z tryumfem zawył”.
Adam Mickiewicz, Burza
- „Wicher z tryumfem zawył”.
Julian Tuwim, Kapuśniaczek
- „Kamyki nie dają się oswoić
Do końca będą na nas patrzeć
Okiem spokojnym bardzo jasnym”.
Zbigniew Herbert, Kamyk
- „Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie”.
Zbigniew Herbert, Kamyk
- „Kamyki nie dają się oswoić
Do końca będą na nas patrzeć
Okiem spokojnym bardzo jasnym”.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Melodia mgieł nocnych
- „Ogromne płachty powietrza lepkie na postać się kładą”.
Krzysztof Kamil Baczyński, Dymy, wysokie sztandary…
- „Jak dziki źwierz przyszło Nieszczęście do człowieka
I zatopiło weń fatalne oczy…”
Cyprian Kamil Norwid, Fatum
- „W salonie drzemał stary fortepian”.
Adam Zagajewski, Dom
Znane animizacje
Przykłady ożywienia (animizacji) znajdziecie w tekstach, które doskonale znacie z dzieciństwa lub czasów szkolnych. Oto kilka z nich:
- „Stoi na stacji lokomotywa,
Ciężka, ogromna i pot z niej spływa:
Tłusta oliwa.
Stoi i sapie, dyszy i dmucha”.
Julian Tuwim, Lokomotywa
- „Zadął znowu; myśliłbyś, że róg kształty zmieniał
I że w ustach Wojskiego to grubiał, to cieniał,
Udając głosy zwierząt: to raz w wilczą szyję
Przeciągając się, długo, przeraźliwie wyje,
Znowu jakby w niedźwiedzie rozwarłszy się gardło,
Ryknął; potem beczenie żubra wiatr rozdarło”.
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, fragment opisujący koncert Wojskiego
Kilka ploteczek na temat Adama Mickiewicza znajdziecie w artykule: Ciekawostki o Mickiewiczu – lowelas czy nieszczęśliwy kochanek z IV cz. „Dziadów”?.
- „Wziął wiatr brata za kamrata,
Teraz z nim po polu lata,
Gonią obaj chmury, ptaki,
Mkną, wplątują się w wiatraki”.
Julian Tuwim, Dwa wiatry
- „Na brzegu błękitnej rzeczki
Mieszkają małe smuteczki”.
Jan Brzechwa, Psie smutki
Czy znacie inne przykłady animizacji? Podzielcie się nimi w komentarzu.
