Elipsa. Czyżby ktoś chciał coś pominąć?
Język polski uznawany jest za jeden z najtrudniejszych na świecie. I rzeczywiście, nie jest on łatwy nawet dla niektórych Polaków, o czym możemy przekonać się każdego dnia. Obok wielu trudnych do zrozumienia zagadnień jest jeszcze jedno – elipsa.
Elipsa, czyli co?
Elipsa (inaczej wyrzutnia) to słowo pochodzenia greckiego, które oznacza brak lub pominięcie czegoś. I tak naprawdę owo tłumaczenie można uznać za definicję. Tę figurę retoryczną stosujemy bowiem zawsze wtedy, gdy chcemy przyspieszyć naszą wypowiedź lub pominąć oczywisty fragment. Oznacza to, że zamiast powiedzieć: Marcin poszedł z psem na spacer, powiemy Marcin poszedł z psem. Elipsa to jednak element nie tylko mowy potocznej, ale również tekstów pisanych. Pojawia się zawsze wtedy, gdy zależy nam na skondensowaniu treści, na przykład zamiast rozdzielać informacje na dwa zdania lub dwa razy powtarzać tę samą treść – użyjemy elipsy.
Jakie rodzaje elipsy wyróżniamy?
1 Elipsa gramatyczna
Z elipsą gramatyczną mamy do czynienia wtedy, gdy pominiemy jakiś wyraz. Ważne jest to, aby sens wypowiedzi został zachowany. Przykłady zdań to:
- Czy znasz może zespół, który wykonuje tę piosenkę? – zdanie bez zastosowania elipsy,
Znasz może zespół, który wykonuje tę piosenkę? – zdanie z zastosowaniem elipsy. - Ja zrobię obiad, a Ty zrobisz kolację. – zdanie bez zastosowania elipsy,
Ja zrobię obiad, Ty kolację. – zdanie z zastosowaniem elipsy. - Gosia otworzyła mi drzwi, a następnie poprowadziła mnie do kuchni. – zdanie bez zastosowania elipsy,
Gosia otworzyła mi drzwi, a następnie poprowadziła do kuchni. – zdanie z zastosowaniem elipsy.
2 Elipsa retoryczna
Elipsa retoryczna pomaga zwrócić nam uwagę na daną wypowiedź poprzez ominięcie jej części. Stosując ją, możemy posłużyć się myślnikiem. Oto przykład zdania:
- Kolor biały symbolizuje czystość, natomiast kolor żółty oznacza zdradę. – zdanie bez zastosowania elipsy,
Kolor biały symbolizuje czystość, żółty – zdradę. – zdanie z zastosowaniem elipsy.
Elipsa – zastąpienie biernika
I tu z pomocą przychodzi nam przypadek dobrze znany z deklinacji, czyli dopełniacz. To właśnie nim zastępujemy często biernik w mowie potocznej. I tak, zamiast powiedzieć Wypij wodę, powiemy Wypij wody. To właśnie za pomocą elipsy możemy pominąć słowo, które określa wielkość, jakość itd.
Przykłady z eliptycznym pominięciem biernika i zastąpieniem go dopełniaczem to:
Zjedz bułkę ? Zjedz bułki (zjedz trochę bułki).
Wypij oranżadę ? Wypij oranżady (wypij szklankę oranżady).
Zdania na temat elipsy są różne. Konserwatywni puryści językowi uważają, że to objaw niedbałości językowej, natomiast wielu osobom ta figura retoryczna ułatwia komunikację słowną i pisemną.
A jakie jest zdanie naszych czytelników? Co sądzicie o elipsie językowej?
