Co z tym co? Pisownia wyrazów i wyrażeń zaimkowych z cząstką co
Pisownia łączna i rozłączna w języku polskim to zagadnienie kryjące w sobie wiele tajemnic. Przynajmniej dla przeciętnego Polaka. Czasami o poprawności zapisu decyduje kontekst. Sporo problemów przysparza pisownia wyrazów i wyrażeń z cząstką co. Rozwiejmy zatem najczęstsze wątpliwości!
Co pisane rozłącznie
- Co nieco – Kubusia Puchatka nie trzeba nikomu przedstawiać. To miś o bardzo małym rozumku, który nader często miewał ochotę na „małe co nieco”. Co nieco to wyrażenie potoczne, oznaczające niewielką ilość. W przypadku znanego misia „małe co nieco” możemy rozumieć jako przekąskę, coś na ząb. Co nieco to wyrażenie zaimkowe – połączenie zaimka z inną częścią mowy. Według zasady ortograficznej takie wyrażenie należy zapisać rozłącznie.
- Co niemiara – czyli bardzo dużo, bez liku, bez ograniczeń. Podobnie jak przykład powyższy, co niemiara to wyrażenie zaimkowe, dlatego obowiązuje pisownia rozdzielna.
- Co najmniej – minimalna ilość. Również w tym przypadku nie będzie żadnej niespodzianki – wyrażenie to zapisujemy rozłącznie, choć częste błędy wynikają z pozornej analogii do wyrazów takich jak przynajmniej oraz bynajmniej (które to sprawiają nie mniej kłopotów: Bynajmniej czy przynajmniej? Wyjaśniamy, co oznaczają i kiedy ich używać).
- Co najwyżej – wyrażenie synonimiczne do nie więcej niż, w najlepszym razie, jak już. Obowiązuje zasada jak wyżej.
- Co gorsza – czyli inaczej ‘na domiar złego, jakby tego było mało’. Tę frazę zapisujemy rozdzielnie, np. Mogłem stracić palce albo, co gorsza, całą dłoń!
- Na co dzień – są to trzy słowa. Nie dwa, musicie nam wierzyć: Na codzień, nacodzień, na co dzień? Rozwiązujemy problem językowy. Przykład użycia: Tego kremu używam na co dzień.
- Wątpliwości nie powinien budzić zapis wyrażeń zaimkowych, które ukazują pewną częstotliwość, regularność: co chwila, co dzień, co wieczór, co rano, co tydzień, co miesiąc, co rok.
Co pisane łącznie
- Cokolwiek, czyli inaczej byle co, wszystko jedno co, a także w pewnym stopniu. Jest to zaimek nieokreślony, który, co ciekawe, odmienia się w sposób następujący:
M. cokolwiek
D. czegokolwiek
C. czemukolwiek
B. cokolwiek
N. czymkolwiek
Ms. czymkolwiek
Z formą wołacza zaimka cokolwiek jeszcze się nie spotkaliśmy…
Poprawny zapis wyjaśnia zasada ortograficzna, która głosi, że wyrazy zakończone na -kolwiek zapisywać należy łącznie.
- Codziennie/codzienny, cotygodniowy/cotygodniowo, comiesięczny/comiesięcznie, corocznie/coroczny – przysłówki i przymiotniki utworzone od wyrażeń zaimkowych takich jak: co dzień, co tydzień, co miesiąc, co rok należy zapisywać łącznie.
Co w zależności od kontekstu
- Coraz – jeżeli mamy na myśli nasilanie się, intensyfikację czegoś, np. coraz bardziej, coraz częściej, wyraz coraz zapisujemy łącznie. Podobnie jest z coraz w znaczeniu ‘częste powtarzanie się czegoś w krótkich odstępach czasu’, np. Wymyślał coraz to nowe zajęcia.
- Co raz – w znaczeniu liczebnikowym obowiązuje pisownia rozdzielna, np. Co raz się wydarzyło, może się powtórzyć. Zapamiętałem to, co raz już zrobiłem.Co raz ma również znaczenie ‘wciąż, co chwila, raz za razem’, np. Po wrzuceniu monety do automatu co raz na monitorze wyświetlał się komunikat o awarii.
- O coby i co by pisaliśmy już osobnym artykule: Coby czy co by? Razem czy osobno? Jak poprawnie zapisać każdą z tych form?. Znajdziecie tam przykłady użycia obu wariantów. Przypomnijmy tylko, że coby pisane łącznie to synonim aby, żeby, natomiast co by pisane rozłącznie w pytaniu oznacza który by.
Skoro już omówiliśmy typowe przykłady, sięgnijmy po jeszcze jeden, dość nietuzinkowy, acz kłopotliwy. Chodzi o c.o. Centralne ogrzewanie. Skrót ten można zapisywać dwojako: c.o. albo co – bez kropki. Nie używamy w nim wielkich liter.
Czy jakiegoś istotnego przykładu zabrakło w naszym zestawieniu? Jak zawsze zapraszamy do dyskusji!
