Pytanie retoryczne, czyli jakie?

Pytanie retoryczne to jedna z najczęściej pojawiających się figur stylistycznych zarówno w języku mówionym, jak i pisanym. „To chyba pytanie retoryczne!” – usłyszał przynajmniej raz w życiu każdy z nas. Ale właśnie! Pytanie retoryczne, czyli jakie?

Co kryje się pod frazą pytanie retoryczne?

Na pewno jeśli zapytalibyśmy wielu z Was: „Czy wiesz, czym jest pytanie retoryczne?”, odpowiedzielibyście: „To chyba pytanie retoryczne. Pewnie, że wiem!”. Jednak aby mieć czyste sumienie, wyjaśnimy teraz znaczenie tego pojęcia. I tak, retorycznym nazywamy takie pytanie, na które odpowiedź jest oczywista, oraz to, na które odpowiedzi nie oczekujemy, gdyż zostało ono zadane w celu skłonienia naszego rozmówcy do refleksji. Ot, cała definicja.

Pytanie retoryczne. W jakim celu je stosujemy?

Pytania retoryczne, chociaż przez wielu niedoceniane, mają tak naprawdę wiele zastosowań. Wśród nich jest między innymi: podtrzymanie zainteresowania rozmówcy, skłonienie do refleksji, wyrażenie powątpiewania czy powiedzenie czegoś w sposób sarkastyczny. Jest środkiem stylistycznym, który nie tylko ożywia intonację, ale również często przenosi rozmowę na zupełnie inny tor.

Pytanie retoryczne – przykłady

Tak naprawdę każdy z nas mógłby napisać przynajmniej jedno pytanie retoryczne, które usłyszał w ciągu dnia. A już na pewno takie, które sam zadał. Do tych najbardziej popularnych należą:

Literatura

Pisarze, scenarzyści, poeci i osoby odpowiedzialne za tworzenie tekstu bardzo lubią korzystać z tej figury. Pytania retoryczne stosowali Kochanowski, Słowacki, Mickiewicz... Jednym z najbardziej wzruszających jest jednak to, które zadała matka w wierszu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego Elegia o chłopcu polskim: Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?. Równie refleksyjne jest pytanie, które zadaje Wisława Szymborska w wierszu W zatrzęsieniu:

A co, gdybym budziła w ludziach strach,
albo tylko odrazę,
albo tylko litość?

Te pytania retoryczne sprawiają, że zaczynamy rozmyślać na temat życia, miłości oraz pięknych i trudnych chwil. To już nie tylko sarkazm czy podtrzymanie rozmowy, ale przede wszystkim spojrzenie w głąb własnej duszy.

Muzyczne przykłady

Jeżeli wydaje się Wam, że ta figura stylistyczna nie występuje na przykład w utworach muzycznych, to jesteście w błędzie. Jako pierwszy do głowy przychodzi klasyk zespołu O.N.A. Kiedy powiem sobie dość i znane pytanie: Czy warto było szaleć tak przez całe życie?. Oczywiste jest tu, że Chylińska nie oczekuje od nas ani od samej siebie odpowiedzi, a jedynie skłania nas i siebie do refleksji. Innym przykładem jest piosenka Krzysztofa Zalewskiego Miłość, w której zadaje ukochanej pytanie: Czemu zatrzymać się nie da tego momentu, gdy jesteś tu?. Pytaniem retorycznym jest również piosenka Anny Wyszkoni Czy ten pan i pani są w sobie zakochani?. Tak, Anna Wyszkoni również nie potrzebuje odpowiedzi na to pytanie, bo dobrze ją zna.

Pytanie retoryczne to zdecydowanie przydatna na co dzień figura retoryczna, bo pomaga nam zapamiętać poszczególne rozmowy. Na koniec tego artykułu zapytamy, choć nie retorycznie, jakie pytania tego typu Wy najczęściej słyszycie?

?