Dzielenie wyrazów. Dziecinnie prosta czynność czy wyzwanie?
Dzielenia wyrazów uczymy się w szkole od najmłodszych lat. Jedna z zasad głosiła: w każdej sylabie powinna być co najmniej jedna samogłoska. Czy to prawda? Odpowiedź znajduje się w poniższym artykule i dla wielu być może stanie się dobrym poradnikiem na przyszłość.
Dzielenie wyrazów – rodzaje
Dzielenie wyrazów wielu osobom wydaje się błahostką, o której nawet nie jest warto wspominać. Tymczasem dzielenie wyrazów to nie lada gratka. Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę z tego, że wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje dzielenia wyrazów: morfologiczne i foniczne. Dzielenie morfologiczne polega na rozdzieleniu członów w miejscu złożenia, np. ponad-przeciętny czy wysoko-mineralizowana. Drugi rodzaj, czyli dzielenie foniczne, polega po prostu na podziale sylabowym, np. prze-ra-sta czy sta-no-wi-sko.
Grupy spółgłoskowe – ważne pojęcie
W kwestii dzielenia wyrazów ważne jest rozumienie pojęcia „grupy spółgłoskowe”. Czym są i dlaczego są aż tak istotne? Otóż jak sama nazwa wskazuje, grupa spółgłoskowa to zbiór kilku sąsiadujących ze sobą spółgłosek, np. wybrzydzasz, piaszczysty, okrzesany. Pojęcie to sprawi, że dalsze informacje dotyczące dzielenia wyrazów wydadzą się dużo łatwiejsze.
Dzielenie wyrazów z grupami spółgłoskowymi
Znając pojęcie grup spółgłoskowych, powinniśmy się zastanowić, w jaki sposób podzielić je podczas dzielenia. Jeżeli wyraz zawiera grupy spółgłoskowe, mamy dwie możliwości:
- Dzieląc wyraz, zostawić całą grupę spółgłoskową, np. wybrzy-dzał czy niebezpie-czeństwo.
- Możemy również dokonać takiego podziału, aby do kolejnego wiersza przeszła co najmniej jedna spółgłoska. Korzystając zatem z tych samych przykładów, możemy dzielić wyrazy w następujący sposób: ni-sko, nis-ko, itd. lub nie-bez-piecz-ny, niebez-pieczny itd.
Oczywiście nie możemy w tym miejscu również pominąć takich wyrazów, gdzie spółgłoska jest podwójna. Dobrym przykładem mogą być słowa: Godzilla czy Otello. Wówczas, dzieląc te wyrazy, należy przenieść jedną z podwojonych spółgłosek do kolejnego wiersza: Godzil-la i Otel-lo.
Przedrostek, przyrostek i rdzeń – co z nimi?
Wbrew pozorom ta zasada dzielenia wyrazów jest najłatwiejsza. Niestety to właśnie tu powstaje najwięcej niedomówień i błędów.
Dzieląc wyraz o widocznym przedrostku, należy go po prostu oddzielić od rdzenia. W tym przypadku natomiast nie ma znaczenia to, czy kończy się on spółgłoską, czy samogłoską. Za przykład mogą tu posłużyć takie słowa, jak prze-robiony, nad-opiekuńczy, prze-pełniony, na-rysowany, nad-wrażliwy.
Podobnie wygląda kwestia przyrostków. Je również powinniśmy oddzielać od rdzenia, gdy dzielimy wyrazy, np. puszy-sty, wrocław-ski.
Dzielenie wyrazów złożonych
Wszystkie wyrazy złożone, a więc takie, które powstały z połączenia dwóch wyrazów podstawowych, dzielimy w miejscu złożenia. Warto jednak pamiętać, aby łącznik, będący zazwyczaj samogłoską, zostawić w pierwszym wierszu. Przykłady to: samo-lot, samo-chwała, wiary-godne, grzybo-branie.
Czy wszystko można podzielić?
Otóż nie! Istnieje wiele sytuacji, gdy jakikolwiek podział lub przesunięcie do kolejnego wiersza są wręcz niemożliwe. Do takich wyjątków zaliczają się m.in.:
- Dwuznaki, takie jak sz, cz, dz, dź, rz.
- Połączenia samogłosek eu i au, gdy tworzą jedną sylabę.
- Wyrazów jednosylabowych, np. list, kot, dąb, most.
- Należy również unikać dzielenia, gdy spółgłoska zostaje zmiękczona, a obok niej znajduje się kolejna samogłoska, np. bia-ły, pia-sek, kie-rownica.
Dzielenie wyrazów ‒ rady na przyszłość
Przede wszystkim jedną z takich rad jest przyswojenie sobie informacji z niniejszego artykułu. Zdajemy sobie sprawę, że tych informacji jest więcej, niż niejeden z Was się spodziewał. Musimy pamiętać, że każda nauka przynosi rezultaty, gdy jest podzielona na odpowiednio małe cząsteczki. W związku z tym na początek starajmy się zwracać uwagę na przedrostki, przyrostki, rdzenie, podwójne spółgłoski itd. Z czasem na pewno te lekcje przyniosą oczekiwane rezultaty, a tym samym język polski będzie przyjemniejszy dla wszystkich.
A jak Wy wspominacie swoje lekcje na temat dzielenia wyrazów? Z czym mieliście najwięcej kłopotów?
