Tajniki dopełnienia, czyli co to jest dopełnienie i jaką funkcję pełni w zdaniu
Co to jest dopełnienie? Jaką funkcję pełni w zdaniu? Na jakie pytania odpowiada? Jakie są rodzaje dopełnienia? Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat tej części zdania, przeczytajcie nasz artykuł.
W języku polskim wyróżniamy pięć części zdania (Części zdania – orzeczenie, podmiot, przydawka i pozostałe). Jedną z nich jest dopełnienie, bez którego nasze wypowiedzi byłyby zdecydowanie uboższe.
Co to jest dopełnienie i jaką pełni funkcję w zdaniu?
Dopełnienie należy do grupy orzeczenia (Podmiot i orzeczenie w pigułce), czyli jest określeniem orzeczenia. Najczęściej jest wyrażane za pomocą rzeczownika w przypadku zależnym. Co to oznacza? Po prostu odpowiada na pytania wszystkich przypadków oprócz mianownika i wołacza. Spójrzcie na przykłady:
- Ten kapelusz należy do prababci.
należy do kogo? czego? (dopełniacz) - Czytam dzieciom.
czytam komu? czemu? (celownik) - Mój sąsiad robi remont.
robi kogo? co? (biernik) - Idę z psem.
idę z kim? z czym? (narzędnik) - Opowiadałam o koncercie.
opowiadałam o kim? o czym? (miejscownik)
Dopełnienie jest zależne od orzeczenia. Taką relację nazywamy związkiem rządu, co oznacza, że orzeczenie, jako wyraz ważniejszy, rządzi przypadkiem dopełnienia:
- Ukradłem (kogo? co?) cukierki.Przykład pokazuje, że orzeczenie (ukradłem) wymusza na dopełnieniu (cukierki) wystąpienie w bierniku.
Jakie części mowy mogą pełnić funkcję dopełnienia?
Jako dopełnienie w zdaniu może się pojawić:
- rzeczownik: Ona śpiewa (kim? czym?) altem.
- zaimek rzeczowny: Zwierzyłem się (komu? czemu?) jej.
- wyrażenie przyimkowe: Siedzę (z kim? czym?) z koleżanką.
- liczebnik (w znaczeniu rzeczownika): Podaj (kogo? co?) trzeciego!
- przymiotnik (w znaczeniu rzeczownika): Wyróżniliśmy (kogo? co?) najlepszych.
- bezokolicznik (w znaczeniu rzeczownika): Ona nie lubi (kogo? czego?) tańczyć.
Dopełnienie – jakie są jego rodzaje?
Rozróżniamy dwa rodzaje dopełnienia: bliższe i dalsze.
1Dopełnienie bliższe występuje najczęściej w bierniku (Biernik. Wszystko, co należy o nim wiedzieć):
- Malarz tworzy arcydzieło.
tworzy kogo? co?
- Ugotuję obiad.
ugotuję kogo? co?
Dopełnienie bliższe pojawia się przy czasownikach przechodnich, czyli takich, które mogą stworzyć stronę bierną. Po zamianie strony czasownika z czynnej na bierną dopełnienie staje się podmiotem:
- Arcydzieło jest tworzone przez malarza.
- Obiad zostanie ugotowany.
2Dopełnienie dalsze występuje w dowolnym przypadku i nie staje się podmiotem w zdaniu po zmianie strony czasownika z czynnej na bierną:
- Rozmawiam z kumplami.
rozmawiam z kim? czym?
- Lepiej zagraj na fortepianie.
zagraj na kim? czym?
Spróbujcie sami. Czy w powyższych dwóch zdaniach uda Wam się zamienić stronę czynną na bierną i dopełnienie na podmiot? Nie da się!
Ze stroną bierną bywa bardzo trudno! Przeczytajcie artykuł: Jaś obszedł jezioro. Jezioro zostało przez Jasia… Czasowniki nieprzechodnie.
Dopełnienie – czy można stworzyć zdanie bez niego?
Dopełnienie nie jest niezbędną częścią zdania. Istnieją wypowiedzenia, które są jej pozbawione:
- Śpiewam i tańczę.
- Jutro wracamy.
- Oddawaj!
Ale o ile uboższe są takie zdania! Przecież to bardzo ciekawe, co ktoś śpiewa i jaki taniec tańczy, skąd wraca albo co też ma komuś oddać. Dopełnienie – zgodnie ze swoją nazwą – dopełnia informację, podaje szczegóły i doprecyzowuje nasz przekaz. Bez dopełnienia ani rusz!
Znacie już dopełnienie, poznajcie przydawkę: Przydawka – wszystko, co chcielibyście o niej wiedzieć!.
